Nieuwe uitdagingen in hygiëne, klaar voor een andere richting

Hygiëne speelt een belangrijke rol in voedselproductieprocessen. In veel gevallen wordt het zelfs beschouwd als een integraal onderdeel. In sommige bedrijfstakken, zoals de vleesindustrie, kunnen reinigings- en desinfectiewerkzaamheden wel een derde van de werkdag in beslag nemen.

Het mag dan ook duidelijk zijn dat de huidige situatie van verandering, onzekerheden en nieuwe behoeften in de voedingsmiddelenindustrie een grote impact heeft op hygiëne. We worden geconfronteerd met nieuwe vragen op het gebied van hygiëne: Wat kunnen we doen? Wat kunnen we implementeren en hoe kunnen we dat doen?

Nieuwe eisen en uitdagingen

Sommige nieuwe eisen die aan de voedingsmiddelenindustrie worden gesteld, hebben ook invloed op de hygiëne. Consumenten eisen bijvoorbeeld maximale voedselveiligheid, maar tegelijkertijd vragen ze om om voedingsmiddelen die zo min mogelijk zijn bewerkt. Dat betekent dat hygiëne een steeds belangrijkere rol speelt bij het voorkomen van kruisbesmetting en het waarborgen van de kwaliteit en veiligheid van voedsel.

Klimaatverandering leidt ook tot nieuwe behoeften die van invloed zijn op hygiëne. Het meest voor de hand liggende voorbeeld is het toenemende belang van water- en energiebesparing. Maar het heeft ook invloed op de veranderingen die kunnen optreden in de microbiota van voedsel en productieomgevingen. Deze kunnen leiden tot nieuwe voedselrisico’s én de houdbaarheid van voedsel  beïnvloeden.

Naast deze factoren hebben we ook te maken met veranderingen en druk als gevolg van veeleisende regelgeving. Doorgaans ontwikkelt de regelgeving zich om het gebruik van reinigings- en desinfectieproducten veiliger te maken, maar er zijn ook specifieke regelingen zoals de Biocidenverordening. Deze verordening was bedoeld om de criteria voor goedkeuring van desinfectiemiddelen gelijk te trekken en een veilig gebruik ervan te garanderen. Het legt echter zoveel beperkingen en voorwaarden op, dat de toepassing in de praktijk sterk wordt beperkt. Een ongewenste effect kan zijn dat de doeltreffendheid van desinfectieprocessen negatief wordt beïnvloed.

De juiste reactie

Het zijn slechts een paar voorbeelden van hygiëne-uitdagingen in de voedingsmiddelenindustrie. We moeten ons afvragen hoe we effectief op deze uitdagingen kunnen reageren. Hiervoor kunnen we vertrouwen op factoren zoals:

• De kennisontwikkeling die plaatsvindt in verschillende wetenschappelijke disciplines.
• De ontwikkeling van nieuwe technologieën en materialen.
• Samenwerking met de industrie, de overheid en leveranciers van hygiëne-instrumenten.
• En, wat vooral belangrijk is, een globaal beeld hebben van alle factoren die bijdragen aan efficiënte hygiëne.

Dat stelt ons in staat om aspecten in onze hygiëneprocessen te integreren waar steeds meer vraag naar is, zoals:

• Snelle beschikbaarheid van resultaten.
• Automatisering van taken.
• Beter beheer van informatie met betrekking tot hygiëneprocessen.
• Hygiëne steeds duurzamer maken.
• Hygiënebeheer dat alle factoren integreert die bijdragen aan de beste resultaten.
• En, bovenal, hygiëneprocessen die vertrouwen opbouwen.

Hieronder staan enkele voorbeelden van innovaties en nieuwe technologieën die de afgelopen jaren zijn geïntroduceerd om hygiëneprocessen beter af te stemmen op deze nieuwe uitdagingen.

Procesautomatisering

Procesautomatisering maakt verschillende verbeteringen in hygiëneprocessen mogelijk:

• Instellen van nauwkeurige tijden en de hoeveelheid toegepaste energie.
• Tijdsbesparing, omdat speciaal personeel kan worden ingezet voor andere werkzaamheden.
• Reproduceerbaarheid van resultaten – het reinigingsresultaat is niet afhankelijk van persoonlijke aspecten.
• Toepassing op handelingen die handmatig inefficiënt waren, zoals het reinigen van banden of haken.

Door bijvoorbeeld het reinigen van haken in pluimveeslachterijen te automatiseren, zorgen we ervoor dat een belangrijke bron van besmetting tijdens het productieproces zelf wordt ontsmet, terwijl deze elementen voorheen niet werden gereinigd vanwege operationele problemen.

Microbiologische controle

Daarnaast levert het onderzoek naar microbiologische besmetting in de productieomgeving, met behulp van Next Generation DNA-sequencingtechnieken, belangrijke informatie op over potentiële risico’s voor voedsel. Omgevingsmicrobiota hebben een grote invloed op de voedseleigenschappen en kunnen worden veranderd door externe factoren. Een uitgebreide microbiologische controle van de fabriek helpt ons niet alleen om risicopunten te identificeren, maar ook om de evolutie van de microbiële belasting door het jaar heen te bestuderen. Op die manier monitoren we de impact van temperatuur op deze belasting.

Bovendien kunnen we met behulp van massale sequencingtechnieken, zoals metagenomica op basis van het 16s rRNA-gen, de micro-organismen identificeren die in de fabriek aanwezig zijn en hun seizoensgebonden variatie. Zo ontdekten we bijvoorbeeld significante variaties in de samenstelling van de microbiota in monsters die op dezelfde punten, op verschillende tijdstippen van het jaar zijn genomen. Ook zagen we een toename in de aanwezigheid van micro-organismen die geassocieerd worden met biofilmgroei.

Figuur 1. Microbiële tellingen in pluimveeslachterijen op dezelfde bemonsteringspunten op verschillende tijdstippen van het jaar. M. Sanz et al. (2021) Christeyns.

Hygiënebewaking

Steeds meer productieprocessen in de voedingsmiddelenindustrie worden in realtime bewaakt om tijden te optimaliseren en afwijkingen te identificeren die het voedsel kunnen beïnvloeden. Dit geldt ook voor hygiëne-activiteiten en is gebruikelijk bij het reinigen in recirculatiesystemen, zoals CIP-systemen of tunnelwassers.

We kunnen dit principe echter ook toepassen op OPC-reiniging. In dit geval kunnen we sensoren installeren die de belangrijkste parameters van het reinigings- en desinfectieproces constant bewaken. Daarmee kunnen we gegevens verzamelen en in realtime controleren hoe de reiniging wordt uitgevoerd en of dat in overeenstemming is met het plan. Achteraf kunnen we de gegevens analyseren en de procedures te optimaliseren om tijd en middelen te besparen.

Hygiënewerkzaamheden kunnen bijdragen aan het verbeteren van de algehele duurzaamheid van het productieproces in de voedingsmiddelenindustrie. Dit is geen technologische vooruitgang op zich, maar wordt ondersteund door andere technologische hulpmiddelen. De sleutel is hoe je ze combineert om de beste resultaten te behalen, aangepast aan de behoeften van de industrie in elk afzonderlijk geval.

Zo kunnen we opties opnemen zoals:

• Waterterugwinning, -behandeling en -hergebruik, aangepast aan de mogelijkheden per case.
• Besparingen op water- en energieverbruik door optimalisering van reinigingsprotocollen, ondersteund door hulpmiddelen zoals hierboven genoemd.
• Gebruik van milieuvriendelijkere producten die de inbreng van fosfaten en stikstof in afvalwater minimaliseren, of het gebruik van ingrediënten uit niet-hernieuwbare bronnen vermijden.

Kortom, er is een groot aantal hulpmiddelen beschikbaar om de evolutie van het hygiënebeheer in de voedingsindustrie makkelijker te maken. Het is onze plicht om ze te kennen en te gebruiken. Alleen zo kunnen we aanpassen aan de veranderende behoeften van de industrie, de maatschappij en de autoriteiten. In geen geval mogen we vergeten dat het waarborgen van voedselveiligheid het hoofddoel is van hygiëne én voedselproducenten. Daarom moeten we procedures hebben die garanderen dat wat we doen in hygiëne voldoet aan de behoeften en dat de resultaten zowel  vanuit technisch oogpunt als vanuit het oogpunt van regelgeving valide zijn.

Kwaliteit toegepast op hygiëne

In dit opzicht kunnen we ook vertrouwen op bestaande hulpmiddelen zoals kwaliteitsnormen en hun certificeringsprocessen. Dit geldt ook voor hygiëne. Door dit model te volgen, kunnen we de aangeboden hygiëneservices op een efficiënte manier structureren. Bovendien kunnen we ervoor zorgen dat ze op een effectieve manier worden aangeboden, in overeenstemming met de behoeften van de sector. Dit kan door kwaliteitscriteria voor hygiëneprestaties te definiëren, doelen en indicatoren vast te stellen en plannen voor voortdurende verbetering te implementeren.

Dit alles moet goed worden gedocumenteerd, wat ook bijdraagt aan de traceerbaarheid en verificatie van hygiëne. Als we ook regelmatige evaluaties en externe audits invoeren, ontstaat er een eigen kwaliteitssysteem dat de betrouwbaarheid van onze hygiëneprocessen vergroot.

Juist om het belang van voedselveiligheid te benadrukken, vieren we elk jaar op 7 juni World Food Safety Day. Ondanks de vooruitgang in de voedselproductie en -distributie, staan we nog steeds voor grote uitdagingen om ervoor te zorgen dat iedereen toegang heeft tot veilig en voedzaam voedsel. We moeten ons daar bewust van zijn en gebruik maken van de beschikbare middelen om dit doel te bereiken.